هه‌زار و یه‌ك شه‌وه و ئابڕووچوونی باوباپیران
بڵاوکردنەوە:
محمد مجید
نووسەر:
AJ+ ساحة
بینراو:
390
بەش:
کۆمەڵایەتی
تێبینی: ئەم بابەتە بە ڤیدیۆی ژێرنووسکراویش لە خوارەوە بەردەستە.
زۆرێك له خه‌ڵكی چیرۆكی هه‌زار و یه‌ك شه‌وه ده‌زانن، نه‌ك وه‌كو ئه‌وه‌ی له كتێبه‌كه‌دا هاتووه به‌ڵكو وه‌كو ئه‌وه‌ی كه زنجیره ڕه‌مه‌زانییه‌كان پێشكه‌شیان كردووه؛ (شه‌هره‌یار)ـی پادشا جارێكیان هاوسه‌ره‌كه‌ی ناپاكی لێ ده‌كات ئه‌ویش ده‌ست ده‌كات به هاوسه‌رگیری كردن له‌گه‌ڵ كچی خه‌ڵكی و وه‌كو تۆڵه‌كردنه‌وه‌یه‌ك ده‌یانكوژێت، تاكو داوای (شه‌هره‌زاد)ـی كچی وه‌زیره‌كه‌ی كرد ئه‌ویش ده‌ستی كرد به گێڕانه‌وه‌ی چیرۆكانێك بۆی كه چیرۆكی تر به‌دوای خۆیدا ده‌هێنێ تاوه‌كو هه‌زار و یه‌ك شه‌و، و به‌دڵنیایی نازانین كه له‌دوای ئه‌وه چی به‌سه‌ر هاتووه.
به‌ڵام، چیرۆكه بنەڕەتییەکە بوێرانه‌تره و زیاتر کارتێکەرتره و ئابڕووبه‌رانه‌تریشه ئه‌گه‌ر ده‌ته‌وێ بڵێی. جا، چیرۆكه‌كه له‌گه‌ڵ (شه‌هره‌یار) ده‌ست پێناكات، به‌ڵكو له‌گه‌ڵ برا بچووكه‌كه‌ی ده‌ست پێده‌كات (شاهزه‌مان)؛ ئه‌ویش پادشایه‌كه كه وڵاته‌كه‌ی دراوسێی وڵاتی براكه‌یه‌تی. ده‌ڕواته ده‌رەوە بۆ ڕاوكردن و ده‌بینێ ئه‌نگوستیله‌كه‌ی بیرچووه بۆیه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ بردنی، و ده‌بینێ هاوسه‌ره‌كه‌ی له‌گه‌ڵ یه‌كێك له كۆیله‌كانیدا ناپاكی لێده‌كات، ئه‌ویش هه‌ردووكیان ده‌كوژێت به‌ڵام ئه‌و هۆشی خۆی له‌ده‌ست ده‌دات و ده‌ڵێت ده‌سه‌ڵات سوودی چییه ئه‌گه‌ر هاوسه‌ره‌كه‌م كۆیله‌كه‌می له من پێ باشتر بێ و ده‌ست هه‌ڵده‌گرێت له خواردن و خواردنه‌وه و قسه‌كردن له خه‌فه‌ت و شۆكدا.
وه‌زیره‌كانی نیگه‌رانی ده‌بن بۆیه ده‌ینێرن بۆ لای (شه‌هره‌یار)ـی برای و دكتۆره‌كانی تێناگه‌ن كه (شاهزه‌مان) چییه‌تی و نایه‌وێت هه‌ركه‌سێك كه دێت بۆلای بۆ دیوانه‌كه‌ی به‌م شێوه‌یه براكه‌ی ببینێت، بۆیه له حه‌ریمی كۆشكه‌كه‌ی نیشته‌جێی ده‌كات. پاشان، (شه‌هره‌یار) ده‌ڕوات بۆ هه‌ندێك له شه‌ڕه‌كانی، (شاهزه‌مان) له په‌نجه‌ره‌ی ژووره‌كه‌یه‌وه ده‌بینێت نه‌وه‌د و نۆ خزمه‌تكاری كچی (شه‌هره‌یار) ده‌چنه ده‌ره‌وه بۆ باخچه‌ی كۆشكه‌كه له‌ده‌وری گۆمه‌ئاوێكی باخچه‌كه یاری ده‌كه‌ن پاشان نه‌وه‌د و نۆ كۆیله ده‌بینێ یه‌ك له‌دوای یه‌ك له گۆمه‌كه دێنه ده‌ره‌وه وه‌كو ئه‌وه‌ی ژێرزه‌مینێك له‌ژێر زه‌وی هه‌بێت كه له‌ده‌ره‌وه دێته نێو گۆمه‌كه پاشان هاوسه‌ره‌كه‌ی (شه‌هره‌یار) له ژووره‌كه‌ی دێته خواره‌وه و به‌ده‌سته‌كانی چه‌پڵه لێده‌دات و بانگ ده‌كات "ئه‌ی مه‌سعوود! ئه‌ی مه‌سعوود!" جا، كۆیله‌یه‌ك كه له‌و نه‌وه‌د و نۆ كۆیله‌كه زه‌به‌لاحتره له‌ودیوی شورای كۆشكه‌كه‌وه باز ده‌دات، پاشان (شاهزه‌مان) ناپاكی هاوسه‌ره‌كه‌ی (شه‌هره‌یار) و خزمه‌تكاره‌كانی له‌پێش چاوی خۆی له باخچه‌كه‌دا ده‌بینێ، سه‌د له ئافره‌ته‌كانی براكه‌ی ده‌بینێ له‌گه‌ڵ سه‌د له كۆیله‌كانی. جا كه ئه‌و ئاهه‌نگه سه‌یره ته‌واو ده‌بێت، (شاهزه‌مان) ده‌ست ده‌كات به پێكه‌نین؛ جا هه‌ر كه‌سێك كاره‌ساتی براكه‌ی ببینێ ئه‌وه‌ی خۆی له‌سه‌ر سووك ده‌بێ. له دڵی خۆیدا، وتی ئه‌مه براكه‌مه كه له ته‌مه‌ندا له من گه‌وره‌تره و ده‌سه‌ڵاته‌كه‌ی له‌وه‌ی من مه‌زنتره و كاره‌ساته‌كه‌ی سه‌د هێنده‌ی ئه‌وه‌ی منه.
كاتێك (شه‌هره‌یار) له شه‌ڕه‌كانی گه‌ڕایه‌وه، بینی براكه‌ی ده‌خوات و ده‌خواته‌وه و قسه ده‌كات و له‌وه‌ی هه‌یبوو چاك بووه‌ته‌وه. ده‌رباره‌ی حاڵی لێی پرسی، (شاهزه‌مان)ـیش ئه‌وه‌ی بینیبووی بۆی باسكرد، (شه‌هره‌یار)ـیش بڕوای نه‌كرد و (شاهزه‌مان) پێی وت له كۆشكدا ڕایبگه‌یه‌نه كه تۆ ده‌ڕۆیته ده‌ره‌وه بۆ ڕاو و له ژووره‌كه‌ی من بمێنه‌وه و به‌چاوی خۆت ده‌بینی. (شه‌هره‌یار)ـیش وای كرد و ئه‌وه‌ی بینی كه براكه‌ی بینی بووی به‌بێ زیاد و به‌بێ كه‌م. جا، ئه‌ویش هۆشی خۆی له ده‌ستدا و فه‌رمانی كرد به كوشتنی سه‌د ئافره‌ته‌كه و سه‌د كۆیله‌كه. پاشان، به براكه‌ی وت پێموانییه هیچ كه‌س كاره‌ساتی وه‌كو ئه‌وه‌ی ئێمه‌ی به‌سه‌ر هاتبێت، جا ده‌سه‌ڵات سوودی چییه ئه‌گه‌ر ئێمه شتی وامان به‌سه‌ر بێت بۆیه ڕای من ئه‌وه‌یه كه شانشینه‌كانمان بۆ وه‌زیره‌كانمان به‌جێبێڵین و پاشان ده‌شت بگرینه به‌ر و ئه‌گه‌ر كه‌سێكمان بینی وه‌كو ئه‌وه‌ی ئێمه‌ی به‌سه‌ر هاتبوو ده‌گه‌ڕێینه‌وه و بۆمان ده‌ره‌كه‌وێت كه شتی واش ڕووده‌دات. ئه‌گه‌ر نا، ئێمه نه‌فره‌تلێكراو و چاره‌ڕه‌شین و چاكه‌مان تیا نییه له موڵك و ده‌سه‌ڵات، براكه‌شی هاوڕای بوو و له جلی ده‌روێشاندا ده‌رچوون و شاخ و دۆڵیان ده‌بڕی.
و له‌پاش گه‌شتكردنێكی زۆر گه‌شتنه كه‌ناری ده‌ریایه‌ك و له‌وكاته‌ی له‌وێ له‌ژێر سێبه‌ری دارێك دانیشتبوون له ده‌ریاكه‌وه زریانێكی وه‌كو ستوون به‌رزبووه‌وه، ئه‌وانیش له‌سه‌رووی داره‌كه‌وه خۆیان حه‌شاردا، كاتێكیان بینی زریانه‌كه دێوێکی زه‌به‌لاحه له ده‌ریاكه‌وه دێته‌ده‌ر و له‌سه‌ر سه‌ری سندوقێكی گه‌وره‌ی هه‌ڵگرتووه و كاتێك گه‌شته وشكانییه‌كه سندوقه‌كه‌ی دانا و كردیه‌وه و له‌ناویدا سندوقێكی بچووكتر هه‌بوو و ئه‌وه‌شی كرده‌وه و سێیه‌می تیابوو و له‌نێو سێیه‌مدا چواره‌م هه‌بوو تاكو حه‌وت سندوق و كاتێك دواهه‌مینیانی كرده‌وه كچۆله‌یه‌كی مانگ-ئاسای لێ هێنایه ده‌ر و پێی وت: "ئه‌ی هاوسه‌ره پاكیزه‌كه‌م، ئه‌ی ئه‌و كه‌سه‌ی كه له ڕۆژی زه‌ماوه‌نده‌كه‌یدا له زاواكه‌یم ڕفاند و هیچ مرۆڤ و جنۆكه‌یه‌ك ده‌ستی لێنه‌داوه و له مرۆڤ و جنۆكه‌م پاراست له حه‌وت تاریكایی ده‌ریادا و له‌نێو ئه‌م حه‌وت سندوقه؛ من هیلاكم بۆیه له‌بنی ئه‌م داره دانیشه سه‌ر ده‌خه‌مه سه‌ر كه‌وشت و ده‌خه‌وم". كچۆله‌كه‌ش ئه‌وه‌ی كرد كه دێوەکە فه‌رمانی پێكرد و نووست و دوو پادشاكه‌ش له‌سه‌رووی داره‌كه‌وه له‌ترسان ده‌له‌رزان و كچۆله‌كه‌ش تێبینی كردن و ئاماژه‌ی پێكردن دابه‌زن. ئه‌وانیش پێیانگوت ئه‌گه‌ر دابه‌زین ئه‌م دێوەی هاوه‌ڵت ده‌مانخوات، ئه‌ویش به‌چرپه‌چرپ پێی گوتن: "به‌ڵكو ئه‌گه‌ر دانه‌به‌زن وریای ده‌كه‌مه‌وه تا بتانخوات." ئه‌وانیش هیچ بژارده‌یه‌كیان نه‌بوو له دابه‌زین. كاتێك دابه‌زین، فه‌رمانی پێكردن خۆیان ڕووت بكه‌نه‌وه و به‌دڕه‌وشتی له‌گه‌ڵ بكه‌ن ئه‌وانیش ڕه‌تیان كرده‌وه، ئه‌ویش هه‌ڕه‌شه‌ی دێوەکەی لێكردن، بۆیه به‌ناچاری ئه‌نجامیاندا و كاتێك ته‌واو بوون پێیانی گوت ئه‌نگوستیله‌كانتان بێنن ئه‌وانیش پێیاندا ئه‌ویش سندوقێكی بچووكی ده‌رهێنا كه نه‌وه‌د و هه‌شت ئه‌نگوستیله‌ی تێدا بوو و دوو ئه‌نگوستیله‌كه‌ی كرده ناوی و دوو پادشاكه پێیان وت: "ئه‌وه‌ی له ئێمه‌ت ده‌ویست به‌ده‌ستت هێنا، بۆیه باسی چیرۆكی خۆتمان بۆ بكه،" وتی: "ئه‌م دێوە له شه‌وی زه‌ماوه‌نده‌كه‌م له‌گه‌ڵ كوڕه مامه‌كه‌مدا ڕفاندمی و هه‌روه‌ك ده‌بینن به‌ندی كردم بۆیه منیش سوێندم خوارد وه‌كو تۆڵه‌كردنه‌وه‌یه‌ك لێی سه‌د جار ناپاكی لێبكه‌م و هه‌رواشم كرد و به ئێوه ژماره‌كه‌م ته‌واوكرد ئێستاش بڕۆنه‌وه سه‌ری داره‌كه پێش ئه‌وه‌ی تێبینیتان بكات."
دوو پادشاكه سه‌ركه‌وتنه‌وه و دێوەکە به‌خه‌به‌ر هات و به كچۆله‌كه‌ی وت: "ئه‌ی هاوسه‌ره پاكیزه‌كه‌م كه نه مرۆڤ و نه جنۆكه ده‌ستیان لێنه‌داوه، بابگه‌ڕێینه‌وه" و به‌دڵئارامییه‌وه خستیه‌وه نێو سندوقه‌كه‌ی و حه‌وت سندوقه‌كه‌ی به‌سه‌ردا داخست و خستیه سه‌رشانی و له‌نێو ده‌ریادا ون بوو، و دوو پادشاكه‌ش دابه‌زین و پێده‌كه‌نین و وتیان كه‌واته ئه‌مه شتێكه ڕووده‌دات لانی كه‌م ئێمه مرۆڤین و ئه‌مه دێوە و ئه‌وه‌تا ئه‌مه‌ی به‌سه‌ردا هات و هه‌ریه‌كه‌یان گه‌ڕانه‌وه بۆ شانشینه‌كه‌ی خۆی، به‌ڵام (شه‌هره‌یار) هه‌ر به‌غه‌مباری مایه‌وه؛ چۆن گره‌نتی ئه‌وه بكات له داهاتوودا ئه‌وه‌ی به‌سه‌ر نه‌یه‌ته‌وه كه به‌سه‌ر خۆی و براكه‌ی و دێوەکەدا هات. ئه‌قڵی ڕێنوێنی كرد كه هه‌ر شه‌وه‌ی هاوسه‌رگیری له‌گه‌ڵ كچێكی شونه‌كرده بكات و پاشان هه‌ر كه شه‌وه‌كه‌ی له‌گه‌ڵ به‌سه‌ر ده‌بات سه‌ری ببڕێت، به‌وه‌ش گره‌نتی ده‌كات كه هیچ كه‌س له‌پێش خۆی ده‌ستی لێنه‌داوه و كه‌سیش دوای خۆی ده‌ستی لێنادات، پاكیزه‌یی پێش و مردنی پاشی بۆ گره‌نتی ده‌كات، تاكو وای لێهات هه‌موو شه‌وێك كچۆله‌یه‌كی ده‌كوشت. ئافره‌تی بۆ ده‌هێنرێت و ئافره‌ته شیوه‌نكاره‌كان له‌گه‌ڵ ته‌پڵ-لێده‌ره‌كان له زه‌ماوه‌نده‌كه‌دا ڕێده‌كه‌ن له‌به‌ر زانینیان به‌وه‌ی كه ڕووده‌دات له‌گه‌ڵ خۆرهه‌ڵهاتندا، بۆیه خه‌ڵكی وڵات به‌كچه‌كانیانه‌وه هه‌ڵهاتن تاوه‌كو كێڵگه‌كان وێران بوون و گونده‌كان چۆڵ بوون و پادشاش له‌سه‌ر كه‌لـلـه‌ڕه‌قی خۆیه‌تی. تاوه‌كو ڕۆژێكیان كه‌سی نه‌دۆزیه‌وه جگه له كچی وه‌زیره‌كه‌ی نه‌بێت، كه ئه‌ویش دوو كچی هه‌بوو، یه‌كێكی پێگه‌یشتووی كتێب-خوێنه‌ری دانا به‌ناوی (شه‌هره‌زاد) و بچكۆله‌یه‌كی منداڵ كه ته‌مه‌نی له پێنج ساڵ زیاتر نه‌بوو به‌ناوی (دونیازاد) و كاتێك پادشا داوای كچه گه‌وره‌كه‌ی كرد، وه‌زیر به خه‌مباریه‌وه گه‌ڕایه‌وه و به كه‌سوكاری وت خۆتان ئاماده‌بكه‌ن و با له‌م وڵاته هه‌ڵبێین، (شه‌هره‌زاد) پێی وت به‌ڵكو به پادشا بڵێ من ڕازیم و پشت به‌خوا ببه‌سته، پاشان به خوشكه‌كه‌ی وت كه خۆی له سندوقی جل و كه‌لوپه‌له‌كاندا بشارێته‌وه كه له‌گه‌ڵیدا ده‌برێنه كۆشك و پێی وت هه‌ر كه گوێت لێبوو پادشا بانگی شمشێره‌وانه‌كه‌ی كرد، له سندوقه‌كه‌ت وەرە ده‌رەوە و پێی بڵێ پێش ئه‌وه‌ی خوشكه‌كه‌م بكوژیت مۆڵه‌تی بده به‌گوێره‌ی كاری هه‌میشه‌یی خۆی چیرۆكێكم بۆ بگێڕێته‌وه بۆ دواجار پێش كوشتنی. هه‌ر كه هه‌موو ئه‌وه ڕوویدا، (شه‌هره‌یار) دڵی نه‌رم بوو بۆ (دونیازاد) و ڕێگه‌ی به (شه‌هره‌زاد) دا قسه بكات ئه‌ویش ده‌ستی كرد به‌گێڕانه‌وه‌ی چیرۆكه‌كانی.
ئه‌م چیرۆكه‌ش له‌وه قوڵتره كه زۆربه‌ی خوێنه‌ره‌كانی لێی تێده‌گه‌ن، جا كاتێك ئافره‌ت ته‌نها له ڕه‌هه‌نده جه‌سته‌ییه‌كه‌یدا كورت ده‌كرێته‌وه – و نیشانه‌ی جه‌سته‌ی له چیرۆكه‌كه‌دا پاكیزه‌ییه‌تی – هه‌روه‌كو په‌یوه‌ندی دێوەکە به هاوه‌ڵه‌كه‌ی یان په‌یوه‌ندی (شه‌هره‌یار) به‌قوربانیه‌كانی، ئه‌وا ئافره‌ته‌كه ده‌كه‌وێته مه‌ترسیه‌وه و پیاوه‌كه‌ش ده‌كه‌وێته مه‌ترسیه‌وه؛ پیاوه‌كه خه‌مبار و ئافره‌ته‌كه‌ش كوژراو و وڵات وێرانه ده‌بێت. جا، (شه‌هره‌یار) ئاماده‌یه كۆمه‌ڵكوژیه‌كی گشتی ئه‌نجام بدات و وڵاته‌كه‌ی وێران بكات تاكو گره‌نتی ئه‌وه بكات كه هیچێك له هاوسه‌ره‌كانی هی پیاوێكی تر نه‌بن. تێبینی ئه‌وه بكه كه ئه‌و دوای شه‌وی یه‌كه‌م ته‌ڵاقیان نادات به‌ڵكو ده‌یانكوژێت، چونکە ئه‌وه‌ی ده‌یترسێنێت ئه‌وه‌یه كه هاوسه‌ره‌كه‌ی ببێته هی پیاوێكی تر. چ به ڕێگای دروست ئه‌وه بكات یان نا. (شه‌هره‌یار) كۆمه‌ڵكوژیه‌ك ئه‌نجام ده‌دات له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌و ئه‌وه به تاكه ڕێگا ده‌زانێت بۆ پاراستنی شه‌ره‌فی و شه‌رفی لای خۆی خاوه‌ندارێتی كردنی ئافره‌ته و ئافره‌ت لای ئه‌و جه‌سته‌یه و گره‌نتی ته‌نهایه‌تی له خاوه‌نێتی ئافره‌تی كورتكراوه له ڕه‌هه‌نده جه‌سته‌ییه‌كه‌یدا بریتییه له پاكیزه‌یی پێش و مردنی پاش. هه‌ر بۆیه ڕێكه‌وت نییه كه دیمه‌نی (دونیازاد)، منداڵێكی پێنه‌گه‌شتوو و (شه‌هره‌زاد) كه له شوێنی دایكیه‌تی، ئه‌و دیمه‌نه‌یه كه توڕه‌یی (شه‌هره‌یار) دواده‌خات. بۆ ساتێك له ئافره‌تدا دایكێك و كچێك ده‌بینێت، دوو نموونه‌ی ئافره‌ت جیاواز له نموونه‌ی ئافره‌تی ئاره‌زووكراو. (شه‌هره‌زاد) چیرۆك بۆ خوشكه منداڵه‌كه‌ی ده‌گێڕێته‌وه نه‌وه‌ك پادشا. جا، پادشاكان كاریان چییه به بیستنی چیرۆكی دێو و شەیتانەکان به‌ڵام ئه‌و به‌ئه‌نقه‌ست چیرۆكه‌كه له خاڵێكدا ده‌وه‌ستێنێت كه سه‌رنجی پادشا ڕاده‌كێشێت بۆیه ئاره‌زووی بیستن ده‌كات و ئه‌ویش ده‌بێته وه‌رگری چیرۆكه‌كه. هه‌روه‌كو (دونیازاد)، وه‌كو منداڵی لێدێت و (شه‌هره‌زاد) ده‌بێته دایكی ئه‌ویش. وه‌كو ئه‌وه‌ی بڵێی ئه‌م چیرۆكه باسی ئه‌وه ده‌كات كه په‌یوه‌ندی نێوان دوو خۆشه‌ویست یان دوو هاوسه‌ر ئه‌گه‌ر كورتكرابێته‌وه له‌سه‌ر جه‌سته و ده‌سه‌ڵات، وه‌كو په‌یوه‌ندی دێوە گه‌مژه‌كه به كچۆله‌ی نێو سندوقه‌كه و په‌یوه‌ندی دوو پادشاكه به یه‌كه‌م هاوسه‌ره‌كانیانه‌وه و په‌یوه‌ندی (شه‌هره‌یار) به خزمه‌تكاره‌كانی، به ناپاكی و كوشتن ته‌واو ده‌بێت. به‌ڵام، ئه‌و په‌یوه‌ندیه‌ی ئافره‌ت تیایدا گه‌وره‌تر ده‌بێت به‌ته‌نها ڕه‌هه‌نده جه‌سته‌ییه‌كه‌ی ئه‌و په‌یوه‌ندیه‌یه كه ده‌ژیت. پاشان، چیرۆکەکە لۆمەکردنی زیادەڕەویی کردنە بۆ پاکیزەیی ئافرەت وه‌كو ئامرازێك بۆ سه‌پاندنی ده‌سه‌ڵاتی پیاو به‌سه‌ریدا و ئه‌وه پێوانه‌ی ئه‌مان و ده‌ستپاكی و دڵخۆشی نییه. ئه‌گه‌ر مه‌به‌ستی چیرۆكه‌كه ئه‌وه بوایه كه ئافره‌ت جێگای متمانه نییه، مه‌گه‌ر ئه‌وكاته‌ی كه دایكه ئه‌وا مه‌به‌ستێكی زۆر ساده ده‌بوو. به‌ڵكو، چیرۆكه‌كه ئه‌وه دڵنیا ده‌كاته‌وه كه ئافره‌ت تیایدا هه‌موو شتێكه، ئافره‌ت ئاره‌زووكراوه و هه‌روه‌ها به‌خێوكارێكی به‌سۆزی میهره‌بانی تیماركاری ئازاری ڕۆحه، له‌هه‌مان كاتدا دایكیشه. جا، نووسه‌ره‌كه به‌ڕوونی ئه‌وه باس ده‌كات كه (شه‌هره‌یار) ده‌ست ناكات به گوێگرتن ته‌نها دوای ئه‌وه نه‌بێ كه دوو هاوسه‌ره‌كه تێكه‌ڵی یه‌ك بوون. پاشان خودی چیرۆكه‌كان بابه‌تی وه‌ها بوێر و قسه‌ی ڕووته‌وه‌كراوی تیایه كه ناوترێت مه‌گه‌ر له‌نێوان مێرد و هاوسه‌ره‌كه‌ی نه‌بێت.
منیش ده‌ڵێم؛ کلتوور و نه‌ریتی ئێمه له كاتی ئێستامان كراوه‌تر و بوێرتره. جا، من له‌كاتی گێڕانه‌وه‌ی ئه‌م چیرۆكه ناچار بووم قسه‌كانم به‌وردی دیاری بكه‌م چونكه زمانه ڕه‌سه‌نه‌كه‌ی چیرۆكه كۆنه‌كه ئه‌گه‌ر ئێستا بگێڕدرێته‌وه به ئابڕووبەر داده‌نرێت. ئه‌م چیرۆكانه به‌ئاماده‌بوونی پادشاكان و منداڵان ده‌گێڕدرایه‌وه و ئه‌م دووانه‌ی پادشا و منداڵ، (شه‌هره‌یار) و (دونیازاد)، بوونیان به یه‌كه‌م گوێگری (شه‌هره‌زاد) هه‌روا بێ هۆکار نه‌هاتووه. جا، چیرۆكێك كه پڕ بێت له عیشق و شیعر و په‌خشان كه ڕه‌نگه له‌م سه‌رده‌مه‌ماندا به ئابڕووبه‌ر دابنرێت، به‌سه‌ر پادشایه‌ك و منداڵێكدا ده‌گێڕدرایه‌وه، واته به‌سه‌ر دوو كۆمه‌ڵه له مرۆڤ كه قسه‌كه‌ر تێیدا له‌وپه‌ڕی وریایی و ڕه‌وشته له قسه‌كردن له‌گه‌ڵیاندا. مه‌به‌ست ئه‌وه‌یه كه قسه‌كردن له‌م بابه‌ته‌دا پێویست به شه‌رم ناكات و بۆ هه‌مووان بێت له‌به‌رئه‌وه‌ی ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی زه‌وی تێدایه و ڕه‌قبوونه سه‌خته‌كه‌ی (شه‌هره‌یار) به پاراوی دەخرێتەڕوو له‌گه‌ڵ ده‌ستپێكردنی هه‌ر چیرۆكێكدا كاتێك (شه‌هره‌زاد) پێی ده‌ڵێت: "ئه‌ی پادشای دڵخۆش و خاوه‌ن ڕای دروست، پێم گه‌شتووه كه..."، له كاتێكدا ئه‌و له هه‌موو پادشاكان كه‌متر دڵخۆشه و ڕاكه‌ی به‌دڵنیاییه‌وه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك دروست نییه.
ئێمه ته‌نانه‌ت له‌م بابه‌ته‌شدا زۆر شت هه‌یه له نه‌ریته‌كانمانه‌وه فێری بین، جا به‌شی پیاوان له ئافره‌تان و به‌شی ئافره‌ت له پیاوان له مێژووماندا زۆر زیاتر بووه له به‌شی پیاوان و ئافره‌تانی ئه‌مڕۆمان. جا، ئه‌م پارێزگاریكردنه یاخود ئه‌م به‌ستنه‌وه‌یه كه كۆمه‌ڵگاكانمان به‌ده‌ستیه‌وه ده‌ناڵێنن كه زۆرجار كلتووری كۆنمان له‌سه‌ری تۆمه‌تبار ده‌كرێت، له باوباپیرانمانه‌وه بۆمان نه‌ماوه‌ته‌وه، ئه‌وان له زۆر باردا له ئێمه ئازادتر و بوێرتر و چێژوه‌رگرتر بوون. به‌ڵكو، هه‌ندێك له‌م ڕه‌قبوونه ڕه‌نگه له سه‌ده‌ی نۆزده بۆمان هاتبێت به‌هاوه‌ڵی ئه‌وه‌ی كه پێی ئه‌وترێت (ئه‌خلاقی ڤیكتۆری) كه ئه‌ویش ماوه‌یه‌كه له مێژووی به‌ریتانی ئاماژه‌یه بۆ فه‌رمانڕه‌وایی شاژنه (ڤیكتۆریا) له‌نێوان ساڵانی 1837 و 1901 كه تێیدا كۆمه‌ڵگای به‌ریتانی زۆر ڕه‌ق و پارێزگاریكار بوون، ته‌نانه‌ت به‌جۆرێك ته‌نها ناوهێنانی پانتۆڵ ئابڕووبەر بوو، بۆیه به زاراوه‌ی "پێداویستی باشوور" ئاماژه‌ی پێده‌كرا! و بڵاوبوونه‌وه‌ی نه‌ریتی هاوسه‌رگیری كردن بۆ ته‌نها یه‌ك جار به‌درێژایی ته‌مه‌ن و دانانی ته‌ڵاق به ئابڕووچوون و ته‌ڵاقدراویش به ئافره‌تێكی نه‌خوازراو، له کلتوورێكی ئه‌وروپییه‌وه بۆمان هاتووه كه ته‌ڵاق لایان قەدەغەکراوە و له كلتووری خۆماندا نه‌بووه. ئه‌و ئاسانییه ڕێژه‌ییه له هاوسه‌رگیریكردن و ته‌ڵاقدان له كلتووری ئێمه‌دا تایبه‌تمه‌ندیه‌ك بوو كه ئێمه دەرمانبڕی و قورسیه‌كی ئاڵوگۆکراومان له‌جێگای دانا و ملیۆنان له ئافره‌ت و پیاوان له وڵاته‌كانماندا به‌بێ هاوسه‌ر یان به‌بێ عیشقێكی ڕاسته‌قینه ده‌مێننه‌وه له زۆرینه‌ی ته‌مه‌نیاندا، له كاتێكدا ئه‌وانه‌ی ئێمه ئه‌و قورسیه‌مان لێیانه‌وه هێنا خۆیان وازیان لێی هێنا و ڕێكاری تریان له‌جێی دانا و هه‌ندێكمان ئه‌و ڕێكارانه ده‌هێنن به‌وه‌ش دوو جار لاسایكه‌ره‌وه ده‌بێت.
ناڵێم كه پێویسته بگه‌ڕێینه‌وه بۆ كلتوور و نه‌ریتمان و نه لاسایی ئه‌وانی تر بكه‌ینه‌وه، به‌ڵكو ته‌ماشا بكه‌ین و بگه‌ڕێین و بیر له سیسته‌مێك بكه‌ینه‌وه كه به‌سوودتر و دادپه‌روه‌رانەتر و جوانتر بێت بۆ هه‌مووان. و، با به‌بێ ترس بخوێنینه‌وە، ئێمه خه‌ریكه ده‌بینه تاكه گه‌ل كه باوباپیرانمان كه پێش هه‌زار ساڵ ژیاون شانازی ده‌كه‌ن به‌سه‌ر نه‌وه‌كانیانه‌وه كه ئه‌وان عاشقگه‌لێكی فێڵبازتر و دڵخۆشتر بوون...
ئەم بابەتە وەرگیراوە لە چەناڵی یوتیوبی (AJ+ ساحة):
بابەتی هاوشێوە
زۆرترین بینراو
developed by Scorpion shield