برسێتی لە غەززه
بڵاوکردنەوە:
ناوەندی پەڕنووس
نووسەر:
شەڤین موحەممەد حەلی
بینراو:
218
بەش:
ڕامیاری
برسێتی لە غەززە پرسێکی مرۆیی جددییە کە بەهۆی گەمارۆی درێژخایەن و هێرشە سەربازییە بەردەوامەکانی سەر کەرتی غەززە درووست بووه. دانیشتووانی غەززە بەدەست قەیرانی خۆراکی سەختەوە دەناڵێنن لە ئەنجامی سنووردارکردنی هاوردەکردنی خۆراکی سەرەتایی و سنووردارکردنی ڕاوکردن و کشتوکاڵ، ئەمەش بووەتە هۆی تێکچوونی ئاسایشی خۆراک و زیادبوونی ڕێژەی هەژاری و بێکاری. دۆخی برسێتی لە سەرانسەری غەززە بەردەوامە لە خراپتربوون. لە نوێترین ڕاپۆرتدا کە لە 31ی ئایاری 2024 بڵاوکرایەوە، تۆڕی سیستەمی ئاگادارکردنەوەی پێشوەختەی برسێتی (FEWS NET) کە بنکەکەی لە ئەمەریکایە، ئاماژەی بەوە کردووە کە پێدەچێت برسێتی لە باکووری غەززە لە مانگی نیسانی ئەم ساڵەوە دەستی پێکردبێت. کۆمپانیای FEWS NET پێشبینی کردووە کە بارودۆخی برسێتی لانیکەم تا مانگی تەمموز بەردەوام دەبێت ئەگەر پێشکەوتنی بەرچاو لە گەیاندنی یارمەتییە خۆراکییەکاندا ئەنجام نەدرێت. هەروەها چەندین بەرپرسی دیار، لەوانە سامانتا پاوەر، بەڕێوەبەری USAID، سیندی مەککەین بەڕێوەبەری جێبەجێکاری بەرنامەی خۆراکی جیهانی نەتەوە یەکگرتووەکان و داواکاری گشتی دادگای تاوانەکانی نێودەوڵەتی کەریم ئەی. خان، دانیان بە بوونی برسێتی لە غەززەدا ناوە. گەمارۆدانی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە دوای ئەوە دەستی پێکرد کە یۆئاڤ گالانت وەزیری بەرگری وڵاتەکە قەدەغەکردنی تەواوی هاتنە ناوەوەی خۆراک و ئاو و سووتەمەنی ڕاگەیاند، ئەمەش قەیرانی مرۆیی توندتر کرد. ئیسرائیل هەموو دەروازەکانی داخست و هاتنە ژوورەوەی 600 بارهەڵگری ڕۆژانەی ڕاگرت و بۆ ماوەی 15 ڕۆژ هاوکاری مرۆیی لە فڕۆکەخانەی ئەلعەریشی میسر ئەنجامدا. دوای ئەوەی ڕێگە بە کەمترین یارمەتی درا بۆ ناو خان یونس لە باشووری غەززە، ئیسرائیل لە 31ی تشرینی یەکەمی 2023 دەستی بە لەشکرکێشی زەمینی کرد و گەمارۆی زیاتری بۆ سەر شاری غەززە و ناوچەکانی باکووری غەززە توندتر کرد. گەمارۆدانەکە لەگەڵ لەناوبردنی سیستماتیکیدا بووە هۆی کەمبوونەوەی دابینکردنی خۆراک، لەکاتێکدا ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان کشانەوە و زیاتر لە ملیۆنێک هاوڵاتی مەدەنی گیریان خوارد. کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی تا دێت دان بەوەدا دەنێت کە قەیرانی خۆراک لە غەززە تا دێت خراپتر دەبێت. لە مانگی ئایاردا دادگای تاوانە نێودەوڵەتییەکان داوای فەرمانی دەستگیرکردنی بۆ بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل کرد و تۆمەتباری کرد بە تاوانی جەنگ، لەوانە "برسیکردنی خەڵکی مەدەنی وەک شێوازێکی شەڕ." هەرچەندە بەرپرسانی ئیسرائیل بانگەشەی ئەوە دەکەن کە زیادکردنی هاوکارییەکان بۆ غەززە لە پێشینەی کارەکانیاندایە، بەڵام زیاتر لە دەیان ڕێکخراوی فریاگوزاری هۆشداری دەدەن لەوەی کە وەڵامدانەوەی مرۆیی خەریکە بەرەو داڕمان دەڕوات. جگە لەوەش دادگای نێودەوڵەتی لە مانگی ئایاردا بڕیارەکەی لەگەڵ دەنگەکانی دیکەدا دەرکرد و داوای لە ئیسرائیل کرد چالاکییە سەربازییەکانی لە ڕەفەح ڕابگرێت، بەڵام تا ئێستا ئەو بانگەوازانە پشتگوێ خراوە. بەپێی ڕاپۆرتێکی نەتەوە یەکگرتووەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە 90%ی منداڵان خۆراکی پێویستیان نییە، ئەمەش ژیانی ئەوان دەخاتە مەترسییەکی زۆرەوە. زیاتر لە 50 هەزار منداڵ پێویستیان بە چارەسەری خێرا هەیە بۆ بەدخۆراکی توند. دۆخەکە بە هۆی گەمارۆی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە خراپتر دەبێت و ڕێگری دەکات لە دەستڕاگەیشتن بە خۆراک و یارمەتییە مرۆییەکانی پێویست. بۆ نموونە لە مانگی ئابی ساڵی 2024دا تەنیا 69 بارهەڵگری یارمەتییەکان لە ڕۆژێکدا چوونەتە ناو غەززە، لە کاتێکدا ساڵی ڕابردوو 500 بارهەڵگر لە ڕۆژێکدا هاتوونەتە ناو غەززە. زیاتر لە 17 ساڵە ئیسرائیل گەمارۆی توندی بەسەر کەرتی غەززەدا سەپاندووە و دانیشتووانی لە دەستڕاگەیشتن بە خۆراک و یارمەتییە دەرمانییە پێویستەکان بێبەش کردووە و ئابووری و کشتوکاڵی ناوخۆیی وێران کردووە. گەمارۆدانەکە بە جۆرێک لە سزادانی بەکۆمەڵ دادەنرێت، و بەپێی یاسا نێودەوڵەتییەکان نایاساییه و سزایی ھەیە . ھەرچەنده ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکانی وەک نەتەوە یەکگرتووەکان و ڕێکخراوەکانی مافی مرۆڤ داوای ڕاگرتنی ئەو تاوانانە دەکەن کە دژی خەڵکی مەدەنی ئەنجام دەدرێت و پارێزگارییان لێ بکرێت، بەڵام تا ئێستا هیچ وەڵامێک نەبووە و ڕۆژ لە دوای ڕۆژ دۆخەکە خراپتر دەبێت لە غەززە، باشه تا کەی ئیسرائیل بەردەوام دەبێت لە کوشتن و برسیکردن و لەناوبردنی مناڵ و ژن و كەسانی بێتاوان؟ ئیسرائیل شکستی ھێناوه لە پابەندبوون به یاسا مرۆییە نێودەوڵەتییەکان و یاساکانی جەنگ، ئەمەش لە ڕاستيدا تەواوی سيستەمی نێودەوڵەتی کە لەسەر بنەمای ''دادپەروەری و يەکسانی و مرۆڤاییەتی' 'دامەزراوه خستۆتە ژێر پرسيارەوە.
بابەتی هاوشێوە
زۆرترین بینراو
developed by Scorpion shield