کیمیای شیکاری و پێناسی زانا و یاساکان

بڵاوکردنەوە:

محمد احمد

نووسەر:

موحەممەد ئەحمەد

بینراو:

1151

بەش:

زانست

کیمیای شیکاری چییە؟

کیمیای شیکاری لقێکی کیمیایە کە گرنگی بە ناسینەوە و پێوانەکردن و شیکردنەوەی پێکهاتە کیمیاییەکان دەدات. بریتییە لە بەکارهێنانی کۆمەڵێک تەکنیکی شیکاری بەرفراوان، وەکو سپێکترۆسکۆپی (spectroscopy)، کرۆماتۆگرافی (chromatography) و سپێکترۆمێتری بارستەیی(mass spectrometry) ، بۆ لێکۆڵینەوە لە پێکهاتەی کیمیایی و تایبەتمەندییەکانی مادەکان. زۆرجار کیمیاکارانی شیکاری لە تاقیگە توێژینەوەکاندا کاردەکەن، لەوێدا لێهاتووییەکانیان بەکاردەهێنن بۆ لێکۆڵینەوە لە پێکهاتەی کیمیایی ماددە جۆراوجۆرەکان، لەوانە دەرمان و خۆراک و نمونەی ژینگەیی.  هەروەها لەوانەیە لە پیشەسازیدا کاربکەن، کە شارەزاییەکانیان بۆ شیکردنەوەی کوالیتی و پاکی بەرهەمەکان بەکاربهێنن، یان لە تاقیگە پزیشکییە دادوەرییەکان، کە یارمەتیدەر دەبن بۆ دەستنیشانکردن و شیکردنەوەی بەڵگەی تاوانکاری.

 

ئەو زانایانەی پەرەیان بە کیمیای شیکاری داوە کێن؟

مێژوویەکی دوور و درێژی هەیە و زۆرێک لە زاناکان بەشدارییان لە گەشەکردنیدا کردووە.  هەندێک کەسایەتی دیار لە مێژووی کیمیای شیکاریدا بریتین لە:

 

١. ڕۆبێرت بونسن "Robert Bunsen": بونسن کیمیازانێکی ئەڵمانی بووە و بە کارەکانی لە بواری کیمیای شیکاری و سپێکترۆسکۆپی "spectroscopy" ناسراوە. ئەو ئامێری سووتێنەری بنسنی پەرەپێدا، کە تا ئەمڕۆش لە تاقیگەکاندا بەکاردەهێنرێت.

 

٢. گوستاڤ کیرشۆف "Gustav Kirchhoff": کیرشۆف فیزیازان و کیمیازانێکی ئەڵمانی بووە و بە کارەکانی لەسەر شیکردنەوەی توخمە کیمیاییەکان بە بەکارهێنانی سپێکترۆسکۆپی ناسراوە.  یاساکانی گەرمیداینامیک پەرەپێدا و بەشدارییەکی گرنگی لە لێکۆڵینەوەی کارەبا و موگناتیسیدا کرد.

 

٣. جەیمس کلارک ماکسوێڵ "James Clerk Maxwell": ماکسوێڵ فیزیازانێکی سکۆتلەندی بووە و بەشدارییەکی گرنگی لە لێکۆڵینەوەکانی کارۆموگناتیسیدا کردووە. ئەو هاوکێشانەی پەرەپێدا کە باس لە هەڵسوکەوتی کێڵگە کارۆموگناتیسییەکان دەکەن و بناغەی ئەندازیاری کارەبایی مۆدێرن و پەیوەندییە ڕادیۆییەکانی دانا.

 

٤. یۆنس جاکۆب بێرزێلیۆس "Jöns Jakob Berzelius": بێرزێلیۆس کیمیازانێکی سویدی بوو کە بەشدارییەکی گرنگی لە پەرەپێدانی ناونانی کیمیایی مۆدێرن و خشتەی خولییدا کردووە.  هەروەها تەکنیکەکانی بۆ شیکاری پێکهاتە کیمیاییەکان پەرەپێدا و کارەکانی بناغەی کیمیای شیکاری مۆدێرنیان دانا.