تەکنەلۆژیای کوانتەم یەکێکە لە گرنگترین بوارەکانی میکانیکی کوانتەم و یەکێکە لە بەکارهێنانەکانی پەیوەندی نێوان فیزیا و ئەندازیاری، هەروەها ڕەنگە یارمەتیدەر بێت بۆ گەیشتن بە بڵاوبوونەوەی حیساباتی کوانتەم کە لە تواناکانی سوپەرکۆمپیوتەرەکان تێدەپەڕێنێت، کە بەشدارە لە ئاشکراکردنی داهێنانی نوێ لە... بوارەکانی کیمیا، دەرمانناسی، پزیشکی و ئاسایشی ئەلیکترۆنی.

تەکنەلۆژیای کوانتەم بوارێکی بەپیتە بۆ دابینکردنی چارەسەر بۆ نزیکەی هەموو کێشەکانی مرۆڤ، بۆیە سەیر نییە کە زۆرێک لە حکومەتەکان و کۆمپانیاکانی تەکنەلۆژیا گرنگی بە کۆمپیوتەر و تۆڕی کوانتەم دەدەن. تەکنەلۆژیای کوانتەم پشت بە یەکەکانی بیرگە دەبەستێت کە پێیان دەوترێت Qubits کە هاوشێوەی بیتەکانی کۆمپیوتەرێکی ئاساییە بەڵام زۆر خێراترە. لە ئێستادا باشترین جۆری Qubits بریتییە لە Qubitsی سیلیکۆن.

بەڵام پێش ئەوەی سوود لەم تەکنەلۆژیایە بەڵێندەرە وەربگرین، دەبێت ئەو کێشانە نەهێڵرێت کە ڕێگری لەم کارە دەکەن، زانایان توانیویانە یەکێکیان چارەسەر بکەن، کە نەزانن چۆن هەزاران کوبیت بەیەکەوە ببەستنەوە، هەروەها هەندێک لە زانایانی زانکۆی سایمۆن فرایزەر لە کەنەدا دواجار هەیانە دۆزییەوە.

کەواتە ئەو شێوازەی پەیوەندیکردن چییە کە زانایان هاتوونەتە پێشەوە؟ وە سوودی چییە؟ ئێمە بە سادەیی وەڵامی ئەم پرسیارانە دەدەینەوە.

یەکگرتنەکان Centers T: بەستەری ونبوو بۆ بەستنەوەی سیلیکۆن Qubits

ستیفانی سیمۆنس، زانای فیزیازان لە زانکۆی سایمۆن فرایزەر لە کەنەدا دەڵێت، توێژینەوەیەک کە لە گۆڤاری Nature بڵاوکراوەتەوە دەریدەخات کە پیسییەکانی Centers T لە وەیفرەکانی سیلیکۆن دەتوانن وەک پەیوەندی بینایی لە نێوان Qubits سیلیکۆن کاربکەن: بە واتایەکی تر سیستەمێکی کاریگەرە و دەتوانرێت بە ئاسانی جێبەجێ بکرێت. بە وتەی نووسەرانی ئەم توێژینەوەیە، یەکەمجارە چالاکی کوانتەمی لەم جۆرە بە شێوەیەکی بینایی لەناو وەیفرێکی سیلیکۆندا بەدی دەکرێت، واتە دەتوانرێت بۆ مەودایەکی فراوان بەکاربهێنرێت.

ئەوەی جێگەی سەرنجە لە ناوەندەکانی Centers T ئەوەیە کە دەتوانن ڕووناکی بە هەمان درێژی شەپۆل بگوازنەوە کە بۆ ڕیشاڵ و تۆڕەکانی پەیوەندییەکان بەکاردێت، واتە دەتوانرێت بۆ ئینتەرنێتی کوانتەم بەکاربهێنرێت. سیمۆنس هەروەها دەڵێت: بەهۆی Centers T دەتوانیت پرۆسێسەری کوانتەم دروست بکەیت کە بتوانێت پەیوەندی لەگەڵ پرۆسێسەرەکانی تردا بکات. کاتێک Qubits لە ڕێگەی هەمان تۆڕەوە پەیوەندی دەکەن کە لە ناوەندەکانی داتا و تۆڕەکانی ڕیشاڵدا بەکاردەهێنرێت، هەمان سوود لە بەستنەوەی ملیۆنان Qubits بەدەست دێت کە پێویستن بۆ حیسابکردنی کوانتەم.

چۆن دەتوانرێت سیستەمێکی حیساباتی کوانتەم دروست بکرێت بە بەکارهێنانی کوبیتەکانی سیلیکۆن؟

زانایان توانیان دەیان هەزار یەکەی مایکرۆ لەسەر چیپی سیلیکۆن بەرهەم بهێنن بە بەکارهێنانی تەکنیکێکی تایبەتی چاپکردن بۆ دڵنیابوون لەوەی کە هەریەکێک لەم مایکرۆ یەکەیانە هەمان ژمارەی Centers T یان هەیە بۆ ئەوەی بتوانرێت ئەم یەکانە بە جیا کۆنترۆڵ و ئاراستە بکرێن.

بێگومان ئەوەی ئەم زانایانە لەم توێژینەوەیەدا کردوویانە پرۆسەیەکی بەرهەمهێنانی پێشکەوتوو و کۆتایی نییە، بەڵکو تاقیکردنەوەیە یان پرۆسەیەکی سەرەتایی بەرهەمهێنانە. بەرهەمهێنانی Qubits دەبێت بە وردبینییەکی زۆر و پیشەیی ئەنجام بدرێت بۆ ئەوەی بتوانرێت بە باشترین شێوە بەکاربهێنرێت. بەڵام هیچ هەڵەیەک نییە کە سەیری توێژینەوەکە بکەین وەک سەیرکردنی نزیکتر لە داهاتووی کۆمپیوتەری کوانتەم.

"تەکنەلۆژیا لە باشترین حاڵەتدا": بۆچی کۆمپیوتەری کوانتەم زۆر گرنگە؟

ئەلیکترۆنیەکان بە هەموو جۆر و فۆرمێکەوە پشت بە چیپی سیلیکۆن دەبەستن، هەروەها سیلیکۆن یەکێکە لە گرنگترین نیمچە رێبەرەکان، ئایا نەتبیستووە لەبارەی قەیرانی نیمچە رێبەرە جیهانییەکانەوە کە دوای پەتای کۆرۆنا سێبەرێکی بەسەر جیهاندا هێناوە؟ کۆمپیوتەری کوانتەم بووەتە پێویستییەکی بەپەلە بۆ ئەوەی لەگەڵ گەشەسەندنی تەکنەلۆژیای ئاسمانیدا بگونجێت و هەندێک لە گرنگترین سوودەکانی دەخەینەڕوو.

کۆمپیوتەری کوانتەم وادەکات ئینتەرنێت خێراتر و جێگیرتر و پارێزراوتر بێت بەهۆی پەرەسەندنی تواناکانی سێرڤەر و داتابەیسەکانەوە، هەروەها سوپەرکۆمپیوتەرەکان چەندین هێندە خێراتر و زیرەکتر دەبن. هەروەها کۆمپیوتەری کەسی و مۆبایلە زیرەکەکان و تابلێتەکان لە کاراییدا بەهێزتر دەبن. سەبارەت بە ئامێرەکانی ناوماڵ و ئۆتۆمبێل، وەڵامدانەوەی خێراتر و سەلامەتتر دەبن، لە کاتێکدا زیرەکی دەستکرد بە شێوەیەکی ترسناک پێشکەوتوو دەبێت و ڕەنگە ڕۆبۆتەکان ببنە ڕکابەرێکی ڕاستەقینە بۆ مرۆڤ!

کۆمپیوتەری کوانتەم پێشکەوتنێک لە بواری دەرمانسازیدا بەدەست دەهێنێت، چونکە دۆزینەوەی دەرمان و ڤاکسین و سیرۆمەکان چەندین هێندە خێراتر دەبێت لە کاتی ئێستا بەهۆی زیادبوونی توانای سوپەرکۆمپیوتەرەکان بۆ پرۆسێسکردنی ملیۆنان ئەگەری پێکهاتەی کیمیایی لە تۆماردا کات، و هەمان شت بۆ زۆربەی بوارە زانستییەکان دەگونجێت ئەگەر هەموو بوارە زانستییەکان نەبێت وەک فیزیا، کیمیا، ئەندازیاری، پزیشکی و فەلەکناسی،... هتد.

بەڕاستی کەس ناتوانێت گرنگی تەواوی کۆمپیوتەری کوانتەم و کاریگەرییە گەورەکەی لەسەر داهاتووی مرۆڤایەتی بە خەیاڵدا بهێنێت، بەڵام بە دڵنیاییەوە ئێمە لە لێواری شۆڕشێکی تەکنەلۆژی و زانیاریداین کە بەبێ ئەوەی کاریگەری لەسەری هەبێت تێناپەڕێت. وەرگرتنی کۆمپیوتی کوانتەم لەسەر چیپەکانی سیلیکۆن بەو مانایەیە کە ڕێگەیەکی دووری بڕیوە لە پەرەپێدانیدا بەبێ هیچ هەوڵێکی زیادە، بەهۆی سوودی ئەو پێشکەوتنەی کە تەکنیکەکانی بەرهەمهێنانی سیلیکۆن لە ئێستادا بە سەرکردایەتی TSMC و سامسۆنگ پێی گەیشتوون، کە سیمۆنس پشتڕاستی دەکاتەوە، دەڵێن: ئەگەر ڕێگەیەک بدۆزیتەوە بۆ دروستکردنی پڕۆسێسەری کۆمپیوتەری کوانتەم بە سیلیکۆن، دەتوانیت سوودمەند بیت لەو ساڵانەی پەرەپێدان و زانیاری و ژێرخانی بەکارهێن.

ئەم بابەتە لەلایەن (موحەمەد تەهازوهەیر) نووسراوە و لە ماڵپەڕی (Screen Mix) وەرگیراوە:

https://screenmix.net/2022/07/16/physists-find-the-qubits-missing-link-that-could-change-the-future-of-internet-and-computer/?amp=